Æiuj multnaciaj þtatoj en la historio havis komunan lingvon, apud la lokaj lingvoj, sed tiam temis pri imperioj, kie la lingvo de la kortego aý de la dominanta popolo estis trudita al la ceteraj popoloj. En la kazo de Eýropo neniu popolo rajtas pretendi altrudi sian lingvon al la ceteraj. Tamen unu lingvo, la angla, aý pli øuste la usona, jam estas fakte trudiøanta sur la ceteraj
LA CIVILA SOCIO AL LA EŬROPA FEDERACIA KOSTITUCIO
Estas verþajne ke en la Eýropa "supro-kunveno" okazonta jarfine en Laeken (Belgio) oni decidos starigi konvencion konsistantan el reprezentantoj de la eýropa parlamento, de la naciaj parlamentoj de la EU-landoj, de la Eýropa Komisiono kaj de la naciaj registaroj, por pritrakti la problemojn ligitajn al plua evoluo de la Unio kaj doni indikojn al la registaroj.
Prepare al tiu konvencio okazos renkontiøoj kun la reprezentantoj de la "civila socio", kiuj esprimos siajn vidpunktoj.
Prepare al tio la Itala Konsilio de la Eýropa Movado organizas serion de renkontiøoj kun diversaj asocioj. Unu el tiuj okazis la 4an de novembro 2001 en Marina di Massa, æe la Tirena Marbordo de Norda Toskanio, kune aranøita de CIME (Itala Konsilio de la Eýropa Movado) kaj de Itala Esperanto-Federacio
La temo estis La civila socio al la eýropa federacia konstitucio - Eýropa Identeco kaj lingva demokratio. Prelegis Ugo Ferruta, membro de la plenuma komitato de la Eýropa Movado (internacia), Enrico Ferri, membro de la Eýropa Parlamento kaj urbestro de Pontremoli kaj Umberto Broccatelli, prezidanto de EEU.
Gvidis Giordano Formizzi, eksa prezidanto de IEF. Æeestis sesdeko da personoj. Sekvis intensa debato.
Jen la teksto de la refera¼o de Umberto Broccatelli.
Post la 11a de septembro 2001 la mondo ne plu estas sama kiel antaýe. Usono estis unuafoje atakita sur sia teritorio. La eýropaj landoj esprimis sian solidarecon, sed ankoraýfoje aperis klara la foresto de Eýropo mem sur la monda scenejo. La unuopaj eýropaj landoj estas petataj kontribui en la respondo de Usono, ankaý je militista nivelo, sed la veraj decidoj, kiel æiam, estas farataj de Usono.
Ripetiøas, sed je pli vasta skalo kaj en tre pli danøera situacio, tio kio jam okazis en Balkanio. Oni povintus supozeble atendi ke, æe tiu æi situacio, en la diskutoj kaj en la politikaj elpaþoj okazintaj en la semajnoj sekvintaj la tragedion de la Øemelaj Turoj, iu inter la politikaj responsuloj de la diversaj eýropaj naciaj registaroj rimarkigus la malfortecon kaj la senpovecon de Eýropo, øian necese subordigitan pozicion, kaj energie surtabligus la nepran neceson doni voæon al Eýropo, doni al øi veran kapablon de politika agado en la monda kadro, sed tio apenaý okazis. Iu diris: nun estas pli urøaj aferoj, pri Eýropo ni zorgos poste.
Post la disfalo de Sovertunio, Usono restis la sola monda superpotenco kaj tiu kondiæo "kondamnas" øin vole-nevole roli kiel "mondpolicisto". Rimarkeblas la manko de alia voæo, de alia granda potenco demokratia, jes amika de Usono, sed egalranga al øi, kiu povus sentigi sian pezon en la grandaj decidoj kaj surpreni siajn responsecojn. Sed Usono estas granda federacia þtato. Æirkaý øia flago kolektiøas kun fiereco øiaj civitanoj. La Eýropanoj ekmarþis sur la vojo de la unuiøo malgrandpaþe, ankoraý ne trovinte la kuraøon fari la grandan transsalton, de la þtatoj-nacioj al la federacia þtato. De federacia þtato la Unio havas unu karakterizon: la ununuran monunuon, kiu estas sendube granda celo atingita. Sed la ununuran monunuon ne akompanas ununura regado de la ekonomio kaj tio elmetas øin al seriozaj danøeroj.
Machiavelli diris ke prerogativoj de la princo estas la "monsako" kaj la "glavo". El la karakterizoj de þtato la Unio posedas ja "la monsakon", t.e. la povon emisii monon, kio estas prerogativo de la "princo", sed la princo, nome la þtato, ankoraý ne ekzistas. Mankas krome la alia fundamenta prerogativo de la þtato: "la glavo", t.e. la monopolo pri la rajta uzado de la forto. Mankas la kapablo fari propran politikon eksterlandan kaj defendan. Tial, kiam la eýropaj landoj troviøas antaý situacioj en kiuj oni devas konfrontiøi kun aliula perforto, ili estas senpovaj kaj devas konfidi sin al la "granda frato" amerika kaj akcepti æi ties decidojn, æu øustajn æu maløustajn.
En la 50-aj jaroj de la pasinta jarcento la sovetia minaco donis al la Eýropanoj la puþon unuiøi ankaý je militista nivelo kaj oni alvenis tre proksimen al la starigo de la Eýropa Defendo-Komunumo kaj de la al øi kunligita Politika Komunumo. Tio estus signifinta praktike la fondon de la Eýropa Federacio. Sed en Francio la koalicio de la stalinista maldekstro kun la dekstro de la granda mastraro protektisma sukcesis aktivigi la naciistan reflekson de la Francoj kaj enterigi tiun klopodon. Nun ekzistas nova granda minaco kontraý la demokratio, la paco kaj la libereco. Æu la Eýropanoj volos plu konfidi sin al la ombrelo de la onklo Sam? Aý æu ili ekkonscios pri siaj responsecoj? La eýropaj civitanoj komprenas la neceson de pli granda unueco, sed la politikistoj þajnas nekapablaj meti tiun celon en la tagordon.
La poreýropaj movadoj lanæas alvokon por kunvokado de Konstitucifara Asembleo, kiu fondu la Eýropan Þtaton. Se la þtatestroj kaj registarestroj almenaý de kelkaj el la Uniaj landoj ekkonscios pri la drameco de la situacio kaj malfermos sin al rigardo pri la politiko, kiu eksuperu la butikajn kvereletojn kaj la mallarøajn naciajn vidpunktojn, tiam malfermiøos ebleco. Alvoki la eýropanojn al la balotiloj por elekti konstituci-faran asembleon kaj poste por ratifi la konstitucion, kiun øi estos preparinta, tio signifos doni al la Eýropanoj novan pli grandan patrolandon, kio - kiel diris Luigi Einaudi - ne signifos fornei la naciajn patrolandojn, jam fariøintajn malgrandaj, sed integri ilin. Tiel la Eýropanoj vere fariøos civitanoj de Eýropo, kiam Eýropo estos rekonebla en komunaj demokratiaj institucioj kapablaj reprezenti øin en la mondo. En Usono oni uzas la vorton "nacio" ankaý por indiki la nordamerikan federacion, kiel patrolando de la civitanoj. Ni ne scias, æu oni alvenos paroli pri "eýropa nacio", sed æiukaze estos bezonate formi kaj kreskigi en la Eýropanoj la senton pri eýropa identeco. La aparteno al la Unio devos krei la federacian eýropan identecon, nome patriotismon, lojalecon al plurnacia komunumo ne fermitan kaj ekskluziveman kiel estis la malnovaj þtatoj-nacioj, sed malfermitan al æiuj, kiu, akceptante ties principojn, volos partopreni en øi.
Por ke tio æi okazu estas tamen necese ke la Eýropanoj ne sentu sin dividitaj inter Eýropanoj de A-kategorio kaj Eýropanoj de B-kategorio, kiel nuntempe bedaýrinde okazas.
Foliumante la gazetojn, kiuj en Bruselo aperigas dunganoncojn por oficejoj laborantaj en la kadro de la uniaj institucioj, oni ofte trovas anoncojn kiuj metas kiel kondiæon por la proponata ofico la karakterizon "denaska anglalingveco". Nome oni seræas personojn denaske anglalingvajn, ne simple personojn kiuj bonege sciu la anglan. Se iu ne estas denaska anglalingvano, tiu suferas je netransirebla handikapo. Tio objektive estas diskrimino. Vide al la plilarøiøo de la Unio la Eýropa Komisiono emas altrudi la uzadon de la angla en la landoj de centra-orienta Eýropo; øiaj funkciuloj pli kaj pli uzas la anglan por komuniki kun tiuj þtatoj, øis devigo je ekskluziva uzado de tiu lingvo en la kadro de iuj agrikulturaj programoj.
Jam nun en la Unio oni emas limigi la nombron de la efektive uzataj laborlingvoj en multaj cirkonstancoj je du aý tri. Antaý nelonge okazis deklaroj de la ministroj pri eksterlandaj aferoj franca kaj germana kontraý la dominanta uzado de la angla. Bedaýrinde tamen tiuj protestoj ne proponas realan solvon, validan por æiuj, sed limigas sin je antaýenigo de pretendoj favore al tiu aý alia lingvo. Se la Unio fariøos Federacio, øi certe ne povos funkcii kun 12 aý 20 lingvoj reale egalrajtaj.
Æiuj multnaciaj þtatoj en la historio havis komunan lingvon, apud la lokaj lingvoj, sed tiam temis pri imperioj, kie la lingvo de la kortego aý de la dominanta popolo estis trudita al la ceteraj popoloj. En la kazo de Eýropo neniu popolo rajtas pretendi altrudi sian lingvon al la ceteraj. Tamen unu lingvo, la angla, aý pli øuste la usona, jam estas fakte trudiøanta sur la ceteraj, kaýze de la neceso æiel havi komunan komunikan lingvon (lingua franca) kaj en la þajna manko de pli bona alternativo. Tio æi tamen kunportas la riskon, aý je longa tempo eæ la certecon, ke la ceteraj lingvoj iom post iom estos derangigitaj al duaklasaj lingvoj, al dialektoj nekapablaj esprimi la pli altnivelajn komunikajn funkciojn, kaj destinitaj je pli longa tempo al malapero. Jam hodiaý ni vidas kiel pli kaj pli ofte en paroloj aý skriboj itallingvaj uziøas anglaj vortoj, eæ kiam ekzistas perfektaj itallingvaj ekvivalentoj.
Sed æu vere ne ekzistas alternativo? Ni opinias ke tia alternativo ekzistas: øi estas la uzado de planlingvo, t.e. praktike Esperanto. Tiu lingvo estas plurfoje pli facile lernebla ol iu ajn etna lingvo, kaj aparte ol la angla (kiu prezentas multajn malfacila¼ojn), sed æefe øi estas neýtrala kaj avantaøas neniun. Oni uzadu la anglan en la teknikaj kaj sciencaj kampoj, kie - en la nuntempa situacio - tio estas neevitebla. Sed en la homaj kontaktoj de la ordinaraj personoj oni disvastigu tiun æi lingvon kreitan de homo por æiuj homoj.
La Eýropa Federacio povos fari tion kaj havos propran intereson fari tion, pro du kialoj: 1) æar la altrudo de unu nacia lingvo super la ceterajn estas æiukaze faro diskrimina kaj kontraýdemokratia, kiu povos estigi repuþajn reagojn; 2) la angla, nome la usona, estas la lingvo de la granda monda potenco, al kiu la Unio volos kaj devos esti amika, sed kun kiu øi ne povos identiøi. La lingvo estas la plej potenca faktoro de nacia identiøo: kiel ni povos vere senti nin Eýropanoj, se ni parolos amerike? Estas necese ke politikistoj, kleruloj kaj la eýropaj institucioj alfrontu tiun æi problemon sen antaýjuøoj kaj komencu pretigi la vojojn por solvi øin, starigante la oportunajn sidejojn por pli profunde esplori tiun æi temaron. Unu afero dume tuj farebla estus, ekzemple, ekorganizi instruadon de Esperanto al parto de la personaro de la traduk-servoj de la eýropaj institucioj. Tradukistoj kaj interpretistoj, kiuj jam regas du aý tri lingvojn, povus ellerni Esperanton en mallonga tempo kaj poste komenci uzadi øin, eksperimente, kiel laborlingvon.
Mi estas eýropa federisto kaj ankaý esperantisto kaj mi trovas ke la du streboj estas profunde interligitaj. Esperanto havos malmultajn þancojn de sukceso, se ne ekzistos Eýropa Federacio, sed la Eýropa Federacio havos en si grandan faktoron de malforteco, se øi ne estos adekvate solvinta sian lingvo-problemon.
Umberto Broccatelli
