nia socio elektis por komuniki unu el la lingvoj malplej adaptitaj al internacia uzado: la anglan, lingvon, kiu estas peniga eĉ por denaskuloj de anglosaksaj landoj. Efektiva elekto ne okazis verdire ĉar oni lasas sin konduki de la forto de inerteco. 95 elcentoj el la homaro rezignacie akceptas pozicion lingve malsuperan de restantaj 5 elcentoj de denaskaj anglalingvanoj, kiuj trovas normala, ke ĉiuj aliaj prenu sur sin la tutan taskon peni por ebligi komunikadon
Ni realproprigu al ni nian kulturon
Intervjuo al Claude Piron, sperta pri internacia komunikado
La problemoj pri komunikado, kvankam tiu fako estas unu el la plej esplorataj en la lasta jaroj, ne ĉesas daŭre turmenti la homojn, kiuj por vivi bezonas paroli. Ni proponas al vi intervjuon al Claude Piron, aŭtoro de pluraj eseoj pri interlingvistiko, profesoro ĉe fakultato pri Psikologio kaj Pedagogio de Universitato de Ĝenevo, dum multaj jaroj tradukisto el la angla, ĉina, hispana kaj rusa ĉe OMS kaj UNO, nuntempe unu el la plej grandaj spertuloj pri internacia komunikado kaj kunlaboranto de abruca asocio Allarme Lingua. *
Profesoro, kion vi opinias kiel psikologo pri la nuna tutmonda lingvoordo?
Ke ĝi reliefigas bedaŭrindajn trajtojn de la homa socio, ekzemple ĝian masoĥismon, ĝian emon agi neracie, la forton de ĝia inerteco kaj ĝian malinklinon rigardi al la realo fronte.
Kial vi parolas pri masoĥismo?
Nu, nia socio elektis por komuniki unu el la lingvoj malplej adaptitaj al internacia uzado: la anglan, lingvon, kiu estas peniga eĉ por denaskuloj de anglosaksaj landoj. Efektiva elekto ne okazis verdire ĉar oni lasas sin konduki de la forto de inerteco. 95 elcentoj el la homaro rezignacie akceptas pozicion lingve malsuperan de restantaj 5 elcentoj de denaskaj anglalingvanoj, kiuj trovas normala, ke ĉiuj aliaj prenu sur sin la tutan taskon peni por ebligi komunikadon. Peni kaj spekti dekadencon ĉiam pli rimarkindan de sia lingvo.
Vi ne devus plendi kiel franclingvano. Sciu ke en Italio ni havas la leĝon pri privacy, la ministerion por welfare kaj parlamentanoj nomas question time la momenton dediĉitan al demandoj.
Estas tre humilige, ke ĝuste de politikistoj venas tiu puŝo al lingva dekadenco. Ne temas cetere ĉikaze pri alvoko al naciaj valoroj sed simple pri bongusto. Ĉie tamen regas inerto kaj neniu klopodas kompreni kiel statas realo.
Sed realo estas superegado de la angla, realo estas tio, kion gazetaro nomas The Great English Divide, la divido inter tiuj, kiuj konas ĝin kaj novaj barbaros, kiuj damne luktas por transiri al alia flanko. Kun kiu senco vi diras ke la socio malemas rigardi al la realo fronte ?
Oni diras : ekzistas la angla : neniu problemo ! Ne estas vere ! La nuna sistemo kreas multege da viktimoj. Ne ekzistas kompato por eksterlanda laboristo maljuste traktata de la polico, ĉar li ne kapablas komprenigi sin; por estro de mezgranda entrepreno, kiu perdas kontrakton kun fremdlanda firmao, ĉar lia scio de la angla ne estas sufiĉa por delikataj traktadoj, por turisto angora pro io terure doloriga en la ventro, sed ne scianta klarigi, kion li sentas ktp.. Sed anstataŭ vidi ilin viktimoj, la socio rigardas ilin kulpaj ĉar ili ne sukcesas komprenigi sin.Kiel se tio estus tre simple por ĉiuj ! Estas milionoj kaj milionoj da junuloj de la tuta mondo, kiuj dum multaj jaroj streĉas sian menson penante konkeri la anglan lingvon senutile. Kia grandega kolektiva investo de nerva kaj intelekta energio sen rezultoj. Estas des pli absurde, ĉar la faktoroj, kiuj igas la anglan tiel malfacile regebla, neniel rilatas al la bezonoj de komunikado, ili estas nur kapricoj de la praavoj de la brita loĝantaro. La prezidanto de Nissan, Carlos Ghosn, iam diris: "la angla estas nur ilo, komputa programaro". Prave. Lingvo multrilate estas komparebla al komputa programaro. Sed kiu raciulo, havante la eblon elekti inter programaro, kiun oni ankoraŭ ne plene regas post sep jaroj, kaj alia, en kiu oni sentas sin hejme post nur unu jaro – ĉe sama nombro da lernhoroj semajne ‑, elektos la unuan, se krome praktiko montras, ke la pli rapide asimilita fakte funkcias pli bone? Tamen tio estas la situacio, se oni komparas la anglan kun Esperanto. Tio signifas, ke oni neracie elektis.
Ĉu cetere nia socio ne estas tro facilanima rilate lingvojn ?
Certe plia afero, kiun nia socio rifuzas rigardi fronte estas la malfacileco de la lingvoj. "Lernu la anglan en tri monatoj", "La rusa en 90 lecionoj", "La franca sen peno". Mesaĝo trompaj. En Eŭropo, mezume, post ses jaroj da lernado, nur unu junulo el cent kapablas senerare uzi la lernitan lingvon. En Azio, la proporcio estas unu el mil. Sed neniu ministro pri publika instruado kuraĝas alfronti la fakton, ke niaj lingvoj estas tro malfacilaj por esti finlerneblaj en kursoj
– Sed ĉu ne estas same pri ĉiuj lingvoj?
– Iurilate jes, sed tio ne estas kialo por rifuzi serĉi solvon vere optimuman. Tamen la angla prezentas per si apartan kazon. Pensu pri la litero a. Nur en anglalingvaj landoj oni ne prononcas ĝin simple kaj konstante /a/, sed jen /éj/ (case), jen io inter /a/ kaj /è/ (bad), jen io kiel /a/ (father), jen io kiel /ò/ (hall). Kaj estas simile pri ĉiuj aspektoj de la lingvo. Konsideru ekzemple la vortprovizon. La peno estas duobla por enmemorigi al si tooth kaj dentist en la angla kompare kun la samsencaj esprimoj en aliaj lingvoj, en kiuj unu el la vortoj derivas de la alia. En Esperanto, vi eĉ ne bezonas serĉi la vorton en vortaro. Post kiam vi lernis, ke la profesiulon vi markas per la sufikso ‑isto, vi mem formas dentisto el dento, kiel vi formas programisto (programmatore) el programi ('programmare'), seruristo ('magnano') el seruro ('serratura), kaj parolisto ('annunciatore') el paroli ('parlare').
Ĉu vi do kontraŭas la ideon instrui lingvojn lerneje?
Tute ne. Mi kontraŭas la iluzion, ke la angla solvas la lingvoproblemon en la mondo, kaj ke ĝi estas lernebla, kiel komunikilo, en lernejaj kondiĉoj. Mi proponas, ke estu rekomendate al la civitanoj lerni Esperanton, por ke ili povu relative rapide disponi agrablan metodon interkompreniĝi kun alilingvanoj, kaj ke en la lernejo oni studu lingvojn, ne kiel komunikilojn, sed kiel riĉigilojn kulturajn, kiel vojon al kompreno de aliaj popoloj. Estas absurde, ke en la mondo nun 90 elcentoj el la studentoj en duagradaj lernejoj dediĉas konsiderindajn fortostreĉojn al akiro de la sola angla, kaj neglektas ĉiujn aliajn kulturojn, kiujn ili povus aliri per lingvokurso. Estas des pli absurde, ĉar, post tiu peno, la plimulto tamen ne povas efektive kaj egalece komuniki je tutmonda skalo.
Se vi pravas, kial malmultaj homoj parolas kiel vi?
Ĉar multaj emociaj faktoroj, en la nekonscia parto de la psiko, konfuzas la problemon kaj kreas neraciajn timojn. Lingvo estas ligita en la menso al la sento pri identeco. Homoj ne vidas, ke ili tre pli bone protektas sian identecon per lingvo, kiu apartenas al neniu popolo, kiel Esperanto, ol per lingvo kiel la angla, kiu portas kun si, subtile, nevidate, tutan pensmanieron, multajn elvokaĵojn, multajn mitojn, kiuj ne kongruas kun la europkontinentaj au aziaj tradiciaj pensmanieroj.
Ĉu viaopinie la situacio povas ŝanĝiĝi?
Eble la situacio en Eŭropa Unio kun novaj membroj kaj do novaj lingvoj, devigos al de-baza studado de la tuta problemo sed eble plu mankos la kuraĝo starigi al si la fundamentajn demandojn. Bedaŭrinde homoj estas tre konservemaj. Ŝanĝi la lingvan nunan (mal)ordon postulas ŝanĝon en la pensmaniero, kaj tia ŝanĝo estas "psikologie multekosta ago", kiel diris Janet.
Konsentite pri Esperanto en lernejoj, kiu ĉiuokaze povas utili dank’al sia propeŭtikeco ankaŭ por lerni aliajn lingvojn, sed en Eŭropaj Institucioj oni ne parolas pri amikeco sed pri aferoj la plej komplikitaj ekonomiaj, juraj kaj teknikaj. La akuzoj, kiujn oni direktas al Esperanto ĉar ĝi estas planita aŭ pro asertita manko de kulturo, estas sensencaj por kleraj konantoj de la problemo sed ĉe la lumo de viaj konoj pri komunikado en internaciaj organizoj ĉu terminologiaj nesufiĉecoj ne povas esti serioza malhelpo fronte al komplekseco de la fakoj de Eŭropa Unio ?
Pri ĉi tiu problemo kun praktika esenco neniu parolas, la plejmulto limigante sin je kutimaj ŝablonaj diroj. Certe, la problemo ekzistas kaj ne estas bagatela, sed estas solvebla pere de teknikoj pri lingvoplanado, kiujn oni utiligas ankaŭ kun naciaj lingvoj, kiel la estona ekzemple, kaj per kiuj oni revivigis la hebrean, kiu posedis iam nur 5000 vortojn, al nuna stato de moderna lingvo. La problemo estas sentemigi publikan opinion, kaj do politikistaron, por ke oni respektu pli multe propran lingvon kaj priatentu pli serioze la internacian lingvodemandon, disvastigante la koncepton de lingva demokratio kaj, precipe en anglosaksa mondoparto, kulturon novan pri la rajto kompreni kaj la devo sinkomprenigi. Mi esperas ke ĉiam pli multiĝos la homoj konsciaj pri la kulturaj valoroj defendendaj kaj reagos antaŭ ol ili estos por ĉiam endanĝerigitaj. Daŭre tamen forĵeti altnivele Esperanton sen eĉ malfermi la dosieron pri ĝi estas tro absurde por esti akceptata.
Giorgio Bronzetti
Kunordiganto de asocio
Allarme Lingua
* La artikolo aperis en Abruzzo Oggi taggazeto de itala regiono Abruzzo la 1an de septembro 2006 kun titolo kaj enkonduka noto de la redaktejo. La originala titolo estis: La nova tutmonda lingvoordo.
Disvastigo
Gazetara agentejo por diskonigo de novaĵoj, artikoloj kaj dokumentoj pri problemoj de internacia lingva komunikado. Interlingvistiko kaj esperantologio.
Senpaga servo. Registrita ĉe la Tribunalo de Chieti kun n.ro 1/02 de 05.02.02
Viale A.Moro 37 66013 Chieti –Italio-tel. 0871561301
Respondeca direktoro: Mario D’Alessandro
Eldona direktoro: Giorgio Bronzetti
Ĉi tiun bultenon oni sendas al abonantoj de DISVASTIGO. Pliajn informojn oni povas ricevi de